Dagistan
Dağıstan Kafkasya''nın kuzeydoğusunda, Hazar Denizi''nin kuzeybatı sahilinde yer almaktadır. Dağınık halde yaşamakta olan Dağlılar, 20 Ocak 1921''de bağımsız bir devlet yönetimi altında toplanmış, ancak bu devlet kısa bir süre sonra Bolşevizm tarafından yıkılmıştır. Dağıstan''da otuzu aşkın halk yaşamakta; ülkede, bunların sayısından daha fazla, hatta yüzlerle ifade edilen sayıda dil konuşulmaktadır. Anlaşma dili olarak ise ülke genelinde Rusça kullanılır. Dağıstan''da nüfusun yaklaşık bir çeyreğini teşkil eden Kumuk, Nogay ve Azeriler başta olmak üzere Türk kökenli kavimler, Dağlı diğer kavimlerle sosyo-kültürel bakımdan bütünleşmiş bulunmaktadır. Nüfusun 1 milyon 210 bini (%58) dağ ve köylerde, 870 bini de (%42) şehirlerde yaşamaktadır. Dağıstan, bir dağlar ülkesidir. Avrupa''nın Güneydoğu ucundaki bu küçük ülkenin doğu sınırları boyunca Hazar (Kaspi) Denizi uzanır. Batısında Çeçenistan Cumhuriyeti yer alır. Kuzeyindeki Rusya ile sınırlarını Kuma nehri belirler. Ülkeyi sulayan sayısız ırmaklardan bazıları Terek, Samur, Sulak, Kurak vb.dir. İklimi karasal sayılabilir. Yazları sıcak ve kuraktır. Temmuz ayında sıcaklık 23 derece civarındadır. Dağlarda yaz geceleri bile oldukça soğuktur. Dağlık bölgenin bitki örtüsü yüksek tepelerde çam ve huş ağacından, kanyon ve vadilerde ise yaprak döken ağaçlı ormanlardan oluşur. Ağaç sınırının üzerinde Alp çayırları bulunur. Hazar denizi sahillerinde genellikle tuzlu bataklıklar ve yer yer kumsallar bulunmaktadır. Ülkenin Rusya sınırına yakın bölgesi yarı çöl yarı bozkır özellikleri gösterir. Tarih boyunca çeşitli ulusların göç yolları üzerinde bulunan Dağıstan önemli bir geçit yeri olması sebebiyle muhtelif sebeplerle yurtlarını terk eden insanların bir kısmı buraya yerleşmiş, böylece ülke nüfusunun çeşitlenmesini sağlamışlardır. 1897''de Çarlık Rusya''nın bir vilayeti durumunda iken 571 bin nüfusa sahip olan, 1926''da 1 milyon 300 bin nüfusa ulaşan Dağıstan''ın 1916 yılı sayımına göre nüfusu 81 ayrı ulustan oluşuyordu. Bunlardan 32''si Dağıstan''ın yerli halkıydı. Yani diyebiliriz ki Dağıstan büyüklüğüne kıyasla dünyanın en çok etnik nüfusuna sahip bölgedir. Dağıstan nüfusunu oluşturan bu etnik grupların çoğunluğu Kafkas, Türk ve İranlıdır. Yerli 32 halk içinde 11''i nüfusça diğerlerinden üstündür: Avarlar, Kumuklar, Darginler, Lezgiler, Laklar, Tabasaranlar, Nogaylar, Rutullar, Sakurlar, Agullar ve Tatlar. Etnik grupların nüfusa oranları şu şekilde açıklanabilir: Avarlar-500 bin(%25.7), Darginler-247 bin, Kumuklar-240 bin, Lezgiler-190 bin, Tabasaranlar-85 bin, Laklar-84 bin, Nogaylar-70 bin, Çeçenler-60 bin, Rutullar-20 bin, Agullar-10 bin, Tatlar-10 bin, Sakurlar-7 bin, Ruslar-250 bin. Tatça konuşan Yahudiler ve Ermeniler nüfusun kalanını oluşturur. Müslüman olmayan son dört etnik grup nüfusun %15''ini teşkil etmektedir. Dağıstan, 7.yüzyılda Emeviler döneminde İslamiyet''i tanımıştır. İmam Şamil''in Ruslar''a karşı yürüttüğü bağımsızlık savaşı ile 1990''larda cereyan eden Azeri-Lezgi anlaşmazlığı örneğinde olduğu gibi, din birliği en zor anlarda Dağıstan halklarını bir araya getirmeye yetmiştir. Dağıstan nüfusunun çoğunluğu Sünni Müslüman''dır. Komünizmin dini kurumları henüz yıkmaya başlamadığı 1928 yılında 810 medrese ve camilere bağlı 400 okul bulunmaktaydı. Çar ordularının 19.yüzyılın başlarında Dağıstan''a yaptığı hücumlara tek başına karşı koyamayan hanlık ve beyliklere karşılık; Gazi Muhammed, Hamzat Bek ve İmam Şamil gibi din adamları Ruslara karşı başarıyla karşı koymuşlar; Dağıstan, Çeçenistan ve Batı Kafkasya halklarını açtıkları İslam bayrağı altında bir dönem toplamayı başarmışlardır. Bunun yanı sıra geçmişten günümüze gelen geleneksel el sanatları; süs eşya yapımcılığı, silah yapımcılığı, kama ve kılıç kabza ve kıllıf süslemeciliği, bayan takı eşyaları yapımcılığı, at takımları süslemeciliği alanında Dağıstan zanaatkarlarının büyük bir ünü vardır. Tarihte Dağıstan en iyi silahların yapıldığı, en iyi süslemelerin bulunabileceği bir yer konumundaydı. Günümüzde hızla yokolması ile birlikte halen bu alanda faliyet gösteren insanlar mevcuttur. Dağıstan''da taş heykelciliği, demircilik ve halıcılık geleneksel el sanatları arasındadır. Tabasaranlar dokudukları halı ve kilimlerle dünyaca ünlüdürler. Petrol ve doğalgaz yönünden zengin topraklara sahip Dağıstan''da kömür cevheri, azrak metal ve demir içermeyen metal yatakları da vardır. Diğer önemli sanayiler makine yapımı, inşaat malzemeleri yapımı, kereste işleme, cam, şarap ve gıda işleme alanlarındandır. Ülke ekonomisinde Hazar Denizinde balık ve havyar üretimi de önemli yer tutar. Eğitim ve öğretim ilk üç yıl mahalli dillerde, üçüncü sınıftan itibaren Rusça yapılmaktadır. Ülkenin her yerinde kullanma serbestisi olan on bir dilden dokuzunda kitaplar basılabilmekte ve radyo yayını yapılmaktadır. Başlıca endüstri kaynakları petrol, doğalgaz ve kömür olan Dağıstan''da petrol ve gaz sondaj makineleri üretimi, gıda ve hafif endüstriler ile hububat tarımı ve hayvan besiciliği yoğun olarak yapılmaktadır. Dağıstan''ın doğu sınırlarını kuşatan Hazar (Kaspi) Denizi sahilleri geniş kumsallara sahip olması nedeniyle, su sporları bakımından potansiyel oluşturmaktadır. Ayrıca yılın 12 ayı zirveleri karla kaplı dağlar dağcılık ve kayak turizmini olası kılmaktadır. Kafkasya.net & Nartlar.com
Dağıstan'ın Nüfus Dağılımı
